Makaleler

Makale 30, 1987-88 Atlarımız şöyle der: “Kendine bir hoca bul, dost satın al ve herkesi olumlu yargıla.” “Kendine bir dost satın al” sözünün “Herkesi olumlu yargıla” sözüyle bağını anlamalıyız. Matan Tora’da yazılıdır ki, “Dostunu kendin gibi sev” prensibi Yaradan sevgisine ulaşmak içindir ki, bu O’nla Dvekut’tur (birleşme). Şöyle yazar: “Maneviyatın kişinin dostuyla ilişkisiyle ilgili kısmının, kişiyi arzulanan hedefe getirmeye daha çok muktedir olduğunu düşünmek mantıklıdır. Bu böyledir çünkü Yaradan ve insan arasındaki Eylemlerçalışması sabittir, belirlenmiştir ve zahmetli değildir, kişi buna kolayca alışır ve alışkanlıkla yapılan şeyler fayda getirmez. Fakat insan ve insan arasındaki Eylemler değişken ve düzensizdir ve talepleri nereye dönerse dönsün kişinin etrafını sarar. Bu nedenle onların çözümü çok daha nettir ve amaçları yakındır.” Bu onun sözleridir.

Dolayısıyla, neden özellikle özgürlük bayramı olan Pesah’da (halkın Mısır’dan kurtuluşunu kutlayan bayramı) sorular sorduğumuzu anlamalıyız. Buna “dört soru” denir, yani hiçbir şeyin eksikliği olmadığı halde dört kere “Neden” diye sormak. Ari’nin söylediğine göre, Pesah gecesi Şabat gecesinden daha bütündür. Der ki: Şabat gecesinde Malhut’un Mohin de Neşama’ya yükselişi, Pesah gecesinde ise Malhut’un Mohin de Haya’ya yükselişi vardır. Bu nedenle neden özellikle bütünlük zamanında sorular sorduğumuzu anlamalıyız. Kesinlikle bunun pek çok cevabı vardır ve çalışmada bunu yorumlayacağız.

Niyetler Kapısı kitabında şöyle der: “Fakat Hanuka ve Purim konusu farklıdır çünkü sabah duasıyla ilgili olsa da her ikisi de Hod’dadır, açıkladığımız gibi, Yakup Netzah’dadır ve Malhut Hod’da. Buna göre sıradan bir gün, her ikisi de Hod’da olan Hanuka ve Punim’den daha kutsaldır.

Edinim ortadadır yani hem sağı hem solu içerir. Ayrıca şöyle yazılmıştır: “Nissan, İyar, Sivan HGT’ye karşılık geldiğinden -Mihael Hesed’e, Gabriel Gevura’ya ve Uriel Tiferet’e hükmeder- üçüncü aya Uriel hükmeder. “Bütün insan,” sözünün anlamı budur, o Yakup’tur, Tiferet’tir. Aynı zamanda “bütün” “bütünlük” kelimesinden gelir.

Raşi neden Yaradan’ın İnsanı (Yaradan yönelenleri) saydığının sebebini söyler. Der ki: “Onlara olan şefkati dışında, O onları her saat sayar.” Raşi şöyle açıklar, eğer biz sayılan bir şeyde tehlike, ölüm olabilir diyorsak, neden Yaradan İnsan'ı saydı ve onu tehlikenin içine attı? Bu nedenle der Raşi, “Onlara olan şefkati dışında, içindeki tehlikeye rağmen O, onları her saat sayar. İnsan için Duyduğu sevgi ve onların sayısını bilme Arzusu sebebiyle İnsan'ı sayar.”

Çalışmada bunun bize ne öğrettiğini anlamalıyız. “Tarla” nedir, “Mahsul olgunken” ne demektir ve tarlasının üzerinde duran Kral alegorisi nedir? Bilinir ki, çalışmamız özellikle “inanç” denilen cennetin krallığı üzerinedir. Atalarımız bununla ilgili olarak şöyle der: “Habakkuk geldi ve onları birin üzerinde buldu: ‘Bir erdemli inancıyla yaşar.’” İnanç demek, Yaradan’ın dünyayı iyilikseverlikle yönettiğine inanma gerekliliği demektir.

Kendini-sevme hükmünden çıkma çalışmasını gerçekleştirebilmek için, Kabalist Akiva’nın “Maneviyatın en önemli kuralı” dediği, “Dostunu kendin gibi sev” emri verilmiştir. Maneviyatın Verdikleri kitabında açıkladığı gibi, bu kural vasıtasıyla kendimiz için alma hükmünden çıkarak, Yaradan için çalışabiliriz. “Dostunu kendin gibi sev” kuralıyla ilgili olarak iki açıklama yapmalıyız:

“İfşa” ve “gizlilik” sözlerinin anlamını anlamalıyız. Bilinir ki, insan kötü niteliklere sahip olduğu kadar erdemliğe ve iyi niteliklere de sahiptir. Bu böyledir çünkü “Yeryüzünde tek bir erdemli insan yoktur ki, günah değil iyilik yapsın.” Diğer bir deyişle, kişide her zaman bir eksiklik, düzeltecek bir şey vardır; aksi takdirde bu dünyada yapacak hiçbir şeyi olmaz.

“‘Nasıl kınanacağını bilmeyen.’ Şöyle demez, ‘Kınamak’ fakat ‘Kınanmak’” (Zohar, VaYeşev) İnsan başkalarını kınamak ister. Herkes diğer herkesin ihsan etme kaplarında çalışmasını ister, çünkü eğer tüm dostları ihsan etmede olsaydı, ihtiyacı olan her şeyi ona vermiş olurlardı. Ancak, kendini kınayıp aslında veren olması gerektiğini bilirse, o zaman alma arzusu kaybolur. Oysa başkalarının kabı ihsan etmede olduğunda, amacı kazanç elde etmek olur. Bu nedenle herkes herkesin arı olmasını ister.

2) Sıradan, önemli bir burjuva olmak -bir eve, mobilyalara, saygıdeğer giysilere sahip olmak gibi. 3) Birçok evi, hizmetkârı, güzel mobilyaları ve değerli kişisel eşyalara sahip olanlar gibi olma arzusu. İstediğini elde edemese bile, gözleri ve kalbi buna özlem duyar ve tek umudu lüks bir yaşam sürmektir ve sadece bu seviyeyi başarmak için çalışır ve çabalar. 4) Bu önceki üç anlayışta da vardır: Eğer günlük ihtiyaçlarını karşılarsa, yarınla ilgili endişesi olmaz. Daha ziyade her gün onun için tüm bir yaşam döngüsü olarak görülür.

Ayrıca “gizli” denilen içsellik vardır. Bunlar dostun önünde iptal edilmesi gereken akıl ve düşüncelerdir. “Ruhum hepsinden önce toz gibi olacak” denmesinin anlamı budur. Soru şudur, “Nasıl olur da mantıklı ve akıllı bir insan kendi derecesinin dostunun derecesinden yüz kat daha yüksek olduğunu hissedip, bilirken, herkesin önünde iptal olacağını söyleyebilir?”

Bir içsellik, bir de dışsallık vardır. Onlara “ifşa olan” ve “gizli,” “eylem” ve “düşünce” denir. Herkesin gördüğü bir şey eyleme aittir, fakat düşünceler ifşa olmaz. Düşüncenin içsel olarak kabul edilmesinin sebebi budur, yani bu insanın içselliğidir. Fakat eylem içinde içsel bir düşünce olduğunda dışsallık olarak kabul edilir. Bu nedenle, kişi dostunun önünde eğilmek zorunda olduğunda, hem düşüncede hem de eylemde bunu yapmadığı takdirde, bu gerçek bir iptal olarak görülmez.

Her bir dost bir diğerine iyi bir ruh halini nasıl getirebileceği hakkında düşünmeli. Böylece, onlar gruba üzüntü getirebilecekleri yani bir diğerinin kötülüğüne sebep olabilecek şeyleri tartışmaktan uzak durmalı ve dikkatli olmalılar. Ve daha sonra, o eve gider ve kendine sorar, ‘‘dostlar toplantısına gitmekle ne kazandım? Alçaklık durumunda olduğumu ve bundan pişman olmam gerektiğini bilmek? Bu, sanki onlar bana üzüntü versinler diye toplantıya gittim. Bu durumda, dostlar toplantısına gitmek zaman kaybıdır. Muhtemelen gitmesem daha iyi olurdu’’. O zaman kişi şöyle diyebilir, ‘‘bir daha dostlar toplantısına gitmem gerektiğinde, gitmemek için bir bahane bulacağım’’

Buna tekabulen bahsettiğimiz her şey sadece ve sadece Yaratan ve yaratılanlar arasındaki bağın olduğu noktadadır. Orada yaratılanlar bir nevi eylemi hissediyorlar. Şöyle söylediği gibi: sen ruhu erdemlikle yarattın yani bahsettiğimiz her şey sadece yapılan bir eyleme göredir, birlik şarkısında dediği gibi: seni yaptıklarından biliriz ancak yaratılan olmadan Yaratan hakkında konuşamayız. Çünkü şöyle yazıyor senin düşüncelerini hiçbir şekilde algılayamıyoruz.

Elbette kişinin eksikliğini hissetmediği bir şeyin verilmesi için dua etmesi söz konusu değildir ve sadece kişi içinde bir eksiklik hissettiği zaman gidip bunun doldurulmasını kendisine verebilecek birisinden talep eder. Zira kişi sadece arzuladığı şeyi kendisine verebilecek bir kişiden talepte bulunabilir ve bilir ki talep ettiği kişi bunu vermeye ve bir başkasına iyiliğini yapmaya hazırdır.